Czynniki rakotwórcze – zmiany w przepisach

Od 7 lutego 2020 obowiązuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 stycznia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.

Rozporządzenie to zmienia w zasadzie tylko jeden element pierwotnego Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1117), a mianowicie załącznik nr 1, w którym określono, co w Polsce jest uważane za substancję chemiczną, mieszaninę, czynnik lub proces technologiczny o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym.

Poprzedni załącznik nr 1 wymieniał następujące czynniki rakotwórcze / mutagenne (pogrubiliśmy element, który zmieniono):

  1. Czynniki fizyczne
    – Promieniowanie jonizujące.
  2. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
    – Produkcja auraminy.
    – Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.
    – Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków.
  3. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.
  4. Prace związane z narażeniem na pył drewna twardego.

Obecnie załącznik ten ma dosłownie dwie zmiany (również pogrubiliśmy w tekście):

I. Czynniki fizyczne

  1. Promieniowanie jonizujące.

II. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

  1. Produkcja auraminy.
  2. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.
  3. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków.
  4. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.
  5. Prace związane z narażeniem na pyły drewna.
  6. Prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy.

Komentarz do zmian:

Po pierwsze zamieniono pyły drewna twardego, na pył drewna w ogólności. Wcześniej, jako drewno twarde klasyfikowano gatunki takie jak buk, dąb, osika, jesion, grab, brzoza, klon, czereśnia, wiśnia, grusza, jabłoń, kasztan, orzech włoski i biały, teak, palisander, cis, mahoń, heban. Określenie wszystkich tych gatunków jako drewno twarde było ciekawym przypadkiem, gdyż wskazane gatunki mają różne właściwości (niektóre są w istocie gatunkami twardymi, inne nie).

Miała miejsce dyskusja, czy powyższy zestaw gatunków jest właściwy i wyczerpujący problematykę rakotwórczych pyłów drewna. Obecna zmiana wprowadzona w Rozporządzeniu zmieniającym (…) ucina tę dyskusję, gdyż obecnie niezależnie, jakiego gatunku drewno jest stosowane w procesach pracy, jego pył traktowany jest jako rakotwórczy.

W efekcie z dnia na dzień wszystkie stolarnie, producenci wyrobów drewnianych, drewnopochodnych (płyty, pellet) – stali się zatrudniającymi pracowników w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych, nawet jeśli zakład przerabiał typowe gatunki drewna miękkiego, jak sosna i świerk.

Po drugie wprowadzono do wykazu pył zawierający krystaliczną krzemionkę w frakcji respirabilnej. Pył taki występuje w wielu zakładach i przy wielu procesach pracy. Tutaj także – ogromna ilość pracodawców z dnia na dzień stała się zatrudniającymi pracowników przy czynnikach rakotwórczych / mutagennych.

Obowiązki pracodawców w związku z czynnikami rakotwórczymi.

Opisywane zmiany nakładają na pracodawców szereg nowych obowiązków:

  • Prowadzenie rejestru pracowników narażonych na działanie czynników rakotwórczych.
  • Prowadzenie rejestru prac wiążących się z narażeniem na działanie czynników rakotwórczych.
  • Przechowywanie tych rejestrów przez okres 40 lat (wynika to z okresu latencji niektórych nowotworów), lub przekazanie do inspektora sanitarnego – jeśli firma kończy działalność.
  • Sporządzanie corocznej informacji na temat stosowania czynników rakotwórczych i mutagennych, oraz przekazywanie jej do PIP i PIS (więcej o tej informacji pisaliśmy tutaj).
  • Przeprowadzanie badań i pomiarów środowiska pracy w zakresie pyłów drewna, lub zawierających krystaliczną krzemionkę co 3 lub 6 miesięcy (zależnie od wykrytego stężenia).
  • Zmiana oceny ryzyka zawodowego – powinno być w niej wyszczególnione występowanie czynników rakotwórczych, mutagennych w środowisku pracy.
  • Zmiana wzorów skierowań na badania lekarskie – dla stanowisk, na których występują wymienione rodzaje pyłów.

Jaki jest cel tych zmian?

Oczywiście zapewne czołowym celem jest lepsza ochrona zdrowia obywateli. Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że istotnym czynnikiem przy wprowadzeniu tych zmian było dobro budżetu państwa. Przecież częściej prowadzone badania środowiska pracy, to także częściej naliczany podatek. Podobnie z badaniami lekarskimi, będą one wykonywane częściej i pewnie będą droższe (większy zakres badań specjalistycznych, koniecznych do wykonania), a więc podatek naliczany będzie częściej i wyższy za jedno badanie medycyny pracy. Całkiem możliwe także, że zakłady, w których warunki pracy uległy tak „drastycznej zmianie na gorsze” (z roku na rok „pojawiły się” czynniki rakotwórcze), za niedługo będą musiały płacić wyższe składki do ZUS.