Obowiązek dokonywania badań okresowych elektronarzędzi

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp elektronarzędzia powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa. Należy więc przeprowadzać okresowe kontrole elektronarzędzi (w szczególności skuteczności ochrony przeciwporażeniowej) i rejestrować ich wyniki.
Nie ma przepisu, który wprost nakazywałby dokonywanie takich przeglądów bądź badań elektronarzędzi, w tym skuteczności ich ochrony przeciwporażeniowej – ze ściśle określoną częstotliwością i zakresem czynności przeglądowych. Jednak należy mieć na uwadze, że wykonanie tych czynności nie jest celem samym w sobie, a tak naprawdę sposobem na utrzymanie elektronarzędzi w stanie zapewniającym bezpieczeństwo pracy użytkowników przez cały okres ich eksploatacji.
Elektronarzędzia wedle rozumienia przepisów są maszynami (MG z 30.10.2002 r. Dz.U. Nr 191, poz. 1596, ze zm., w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy). Wobec tego montaż i demontaż maszyn oraz ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, uwzględniając instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej.
Zgodnie z wytycznymi rozporządzenia, pracodawca zobowiązany jest podjąć działania mające na celu zapewnienie, iż maszyny, które udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy bądź w miejscu określonym przez pracodawcę są odpowiednie do wykonywania pracy lub we właściwy sposób dostosowane do jej wykonywania, a także mogą być eksploatowane bez pogorszenia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
Zatem pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego poddawane były okresowym kontrolom.
Ponadto w przypadku eksploatacji narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym na placu budowy, obowiązek wykonywania kontroli ich stanu technicznego zgodnie z postanowieniami instrukcji obsługi opracowanej przez producenta oraz dokumentowania ich wyników określony został w § 105 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6.2.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47. Poz. 401).
W świetle powyżej przytoczonych przepisów istnieje obowiązek prowadzenia kontroli elektronarzędzi (w tym skuteczności ochrony przeciwporażeniowej) i rejestrowania ich wyników.
Jeżeli w instrukcji obsługi nie podano zakresu i częstotliwości badań kontrolnych danego elektronarzędzia, pracodawca powinien sam je ustalić w oparciu o dowolne warunki techniczne. W tym przypadku można byłoby posłużyć się wycofaną już Polską Normą PN-88/E-08400/10 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Badania kontrolne w czasie eksploatacji. Norma ta określa organizację, zakres i częstotliwość badań kontrolnych elektronarzędzi i przedstawia się następująco:
Organizacja badań
1. Sklasyfikować eksploatowane elektronarzędzia według trzech kategorii użytkowania.
Do kategorii I zaliczyć można elektronarzędzia eksploatowane dorywczo, kilkukrotnie w ciągu jednej zmiany, które są zwracane do wypożyczalni bądź do narzędziowni.
Do kategorii II elektronarzędzia eksploatowane często w ciągu jednej zmiany, które nie są zwracane do wypożyczalni/narzędziowni lub są na stanie wypożyczenia pracownika.
Do kategorii III zaliczyć możemy elektronarzędzia użytkowane w sposób ciągły na więcej niż tylko jednej zmianie, zainstalowane na stałe, np. te elektronarzędzia znajdujące się na linii produkcyjnej.
2. Założyć dla każdego elektronarzędzia kartotekę w celu rejestracji wyników kontroli. W takiej kartotece zawarte powinny zostać terminy badań kontrolnych, ich wyniki oraz termin następnych badań. Odnotowane powinny zostać wszelki rodzaje uszkodzeń, a także przeprowadzone naprawy.
3. Zorganizować stanowisko do badan kontrolnych i wyposażyć je w niezbędne do tego celu środki.
4. Upoważnić i wyznaczyć pracowników mających odpowiednie kwalifikacje do przeprowadzania badań kontrolnych. Pracownicy tacy powinni mieć odpowiednią wiedzę z zakresu konstrukcji, obsługi i badań elektronarzędzi, a także posiadać umiejętności prowadzenia wywiadu z osobami użytkującymi elektronarzędzia na temat pracy danego urządzenia i stwierdzonych usterek.
W przypadku braku takich osób w zakładzie pracy, pracodawca może zlecić prowadzenie takowych badan kontrolnych firmom serwisowym, np. serwisowi producenta.

W zakresie kontroli okresowych elektronarzędzi znajdują się ponadto pomiary rezystancji izolacji oraz sprawdzenie obwodu ochronnego. Czynności takie może wykonywać osoba która nabyła odpowiednie kwalifikacje w zakresie kontrolno-pomiarowym. Osoba taka powinna legitymować się ważnym Świadectwem kwalifikacyjnym uprawniającym do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na stanowisku eksploatacji w zakresie kontrolno-pomiarowym dla urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych o napięciu nie wyższym niż 1 kV.

Elektronarzędzia poddaje się badaniom:
– bieżącym – każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji i po jego zwrocie do wypożyczalni oraz przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie roboczej
– okresowym.
Zakres badań.
Badania bieżące elektronarzędzi polegają na oględzinach zewnętrznych i sprawdzeniu biegu jałowego. Badania okresowe natomiast obejmują demontaż i oględziny wewnętrzne, pomiar rezystancji izolacji, a także sprawdzenie obwodu ochronnego.
Częstotliwość badań okresowych
W zależności od kategorii użytkowania badania okresowe należy wykonywać co:
– 6 miesięcy – dla kategorii I,
– 4 miesiące – dla kategorii II,
– 2 miesiące – dla kategorii III.
Ale uwaga! Okresy te należy skrócić o połowę dla elektronarzędzi użytkowanych w warunkach zwiększonego prawdopodobieństwa uszkodzenia mechanicznego, w pomieszczeniach zapylonych i zawilgoconych oraz na rusztowaniach.
Badania okresowe należy przeprowadzić również w przypadku, kiedy elektronarzędzie zostało narażone na utratę cech ochronnych, co może nastąpić gdy narzędzie upadło, zostało poddane działaniu wilgoci lub substancji niebezpiecznej.
Elektronarzędzia użytkowane w normalnych warunkach należy sprawdzić w temperaturze 15-25°C. Przed wykonaniem badań okresowych narzędzie powinno uzyskać temperaturę otoczenia. W tym celu należy pozostawić urządzenie przez ok. 4 godziny w pomieszczeniu wykonywania badań. Jeżeli elektronarzędzie jest wyposażone we własny transformator ochronny, to badaniom należy również poddać ten transformator.
Pomiar rezystancji izolacji wykonuje się na elektronarzędziu zimnym (o temperaturze otoczenia) łącznie z przewodem przyłączeniowym. Odczyt rezystancji następuje po upływie minuty przyłożonego napięcia stałego o wartości 500 V.
Sprawdzenie obwodu ochronnego dokonuje się w dwóch etapach. Na początek wykonuje się oględziny żył przewodu przyłączeniowego między zaciskami i odciążką. Długość żył powinna być taka, aby przy wysunięciu się przewodu przyłączeniowego z blokady kabla, żyły zasilające (fazowa i zerowa) naprężały się nie wcześniej niż żyła ochronna.
W dalszej kolejności należy wykonać pomiar spadku napięcia pomiędzy stykiem ochronnym wtyczki a badaną dostępną częścią metalową elektronarzędzia przy zasilaniu prądem przemiennym.