Zastosowanie praktycznie dowolnych urządzeń i maszyn wymaga uzgodnienia ich instalacji z obowiązującymi normami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Nawet jeśli kupowane maszyny są reklamowane jako bardzo bezpieczne i stabilne, problem ich zespolenia z zasadami bezpieczeństwa pozostanie zawsze aktualny. Dlaczego? Wyjaśniamy to w tym artykule.
Bezpieczna maszyna
Maszyny i urządzenia muszą być bezpieczne. Pojęcie to wydaje się wręcz aksjomatem, ale w praktyce zrozumienie problematyki BHP w odniesieniu do maszyn nie jest powszechne. Zabezpieczenia wbudowane w urządzenia to jedno, ale konieczne jest również prawidłowe zabezpieczenie zainstalowanego urządzenia, jego oznakowanie, przygotowanie instrukcji (zarówno odnośnie do prawidłowej eksploatacji, jak i postępowania w sytuacjach awaryjnych). Wszystkie maszyny, które są bezpieczne w rozumieniu odnośnych przepisów są oznaczone certyfikatami zgodności (Deklaracją Zgodności).
Jak zabezpieczyć maszyny?
Zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy przy maszynach przemysłowych wymaga zwykle spełnienia kilku podstawowych warunków:
- instalacji i kalibracji urządzeń sterujących pracą maszyny, jeśli panel sterowania nie jest wbudowany w samą jej konstrukcję lub kalibracji i zabezpieczenia stanowiska pracy przy panelu wbudowanym;
- zabezpieczenia procedury uruchamiania maszyn, co wiąże się często z koniecznością przeprowadzenia wstępnych czynności kontrolnych przynajmniej niektórych elementów maszyny;
- zapewnienia skutecznego i bezpiecznego sposobu awaryjnego zatrzymywania pracy maszyny. W zależności od typu i konfiguracji urządzenia może to wymagać instalacji dodatkowych elementów obwodu elektrycznego lub dodatkowych urządzeń sterujących;
- instalacji osłon przy elementach ruchomych, podajnikach, przenośnikach, wyrzutniach itd. Ogólnie rzecz biorąc, stosowanie osłon jest możliwe w odniesieniu do wszystkich elementów maszyn, ale w przypadku wybranych jest koniecznością;
- instalacji systemu odłączania urządzenia od zasilania. Warto podkreślić, że nie chodzi tu o wyłączenia awaryjne, tylko o odłączenie urządzenia po zakończonej pracy. W zależności od sposobu zasilania i specyfiki stanowiska może być konieczna instalacja dodatkowego osprzętu, który pozwoli bezpiecznie wyłączać zasilanie;
- opracowania i wykonania oznakowania w pobliżu punktów niebezpiecznych. Takie oznakowanie musi ściśle odpowiadać rodzajowi zagrożenia, a znaki umieszczone być w miejscach widocznych i umożliwiających podjęcie odpowiedniej reakcji w przypadku wystąpienia zagrożeń;
- zabezpieczenia maszyn przed przebiciem, pożarem, wybuchem itd., w zależności od typu maszyny oraz specyfiki stanowiska.
Nowe czy uzgodnione?
Teoretycznie obowiązek zapewnienia zgodności z wymaganiami minimalnymi dotyczy starych urządzeń (które z tymi wymaganiami nie były zgodne w chwili produkcji), ale w praktyce nie można zaniedbać kwestii związanych z BHP również przy maszynach nowych. Te są wprawdzie stosunkowo dobrze zabezpieczone już na etapie wykonania fabrycznego, jednak instalacja maszyny w konkretnych warunkach zakładu produkcyjnego może oznaczać konieczność zastosowania dodatkowych środków bezpieczeństwa. Jest to kwestia, którą należy wnikliwie przeanalizować – od prawidłowego zabezpieczenia urządzenia zależy dokonanie odbioru przez UDT, ale przede wszystkim bezpieczeństwo, higiena i efektywność pracy przy danym urządzeniu.