Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy często nie mają świadomości, kto tak na prawdę odpowiada za mienie pracodawcy, używane podczas wykonywania obowiązków służbowych. Jednak, pracownicy – jeśli zostają obarczeni odpowiedzialnością za zniszczenie mienia pracodawcy, zazwyczaj bywają zaskoczeni, że taka odpowiedzialność może ich dotknąć. Z drugiej strony pracodawcy – znaczna ich część nadal sądzi, że pracownik jest zupełnie bezkarny jeśli chodzi o koszty zniszczonego mienia firmowego i przeżywają takie samo zaskoczenie, kiedy okazuje się, że mogą zażądać od pracownika odszkodowania.
Odpowiedzialność majątkowa – kiedy?
Dość szczegółowo kwestie odpowiedzialności majątkowej regulują zapisy art. 114 – 127 Kodeksu Pracy:
Pracownik odpowiada tylko za rzeczywiście wyrządzoną szkodę w kwocie powstałej straty i jej ewentualnych normalnych następstw. To ważne, bo po wyrządzeniu szkody pracodawcy na fali emocji niejednokrotnie chcieliby „dokleić” obwinionemu pracownikowi jeszcze cały szereg kosztów, mniej, lub bardziej luźno związanych z zdarzeniem. W tym miejscu mogę polecić konsultację z prawnikiem, w zakresie tego, jaki ma być zakres „normalnej odpowiedzialności” za szkody.
Przczynę do roszczeń pracodawcy wobec pracownika, który wyrządził szkodę, stanowić może niewłaściwa praca pracownika, która w efekcie zaowocowała stratami. Pod pojęciem „niewłaściwa praca” kryją się też wszelkie zaniedbania i zaniechania czynności, których podjęcie było konieczne w celu uniknięcia straty, a które należały do normalnych obowiązków służbowych pracownika.
Kilku sprawców.
W sytuacji, kiedy szkodę wyrządziło kilku pracowników, odpowiadają oni proporcjonalnie do winy w wytworzeniu szkody. Tak więc w tego typu sytuacjach konieczne jest oprócz ustalenia sprawców, ustalenie stopnia, w jakim przyczynili się do powstania szkody. Pracodawca może w tym celu skorzystać z wyjaśnień obwinionych pracowników, aczkolwiek dość naturalnym będzie, że każdy ze sprawców będzie chciał umniejszyć swojej winie, a większą winę przypisać innym sprawcom.
Wysokość odszkodowania.
Pracodawca może zażądać odszkodowania w wysokości całości poniesionej straty, jednak nie więcej, niż w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika z dnia spowodowania szkody.
Jest jednak jedno wyłączenie z ograniczenia kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia: jest to sytuacja, kiedy pracownik szkodę wyrządził umyślnie.
Przykładowo: Pracownik skonfliktował się z jakiegoś powodu z pracodawcą, w akcie zemsty uszkodził maszynę będącą majątkiem firmy. Naprawa powstałych uszkodzeń kosztowała firmę 50 tysięcy złotych (przyjmijmy, że to więcej, niż trzymiesięczne wynagrodzenie tego pracownika),
Jednocześnie ze zdarzenia powstało nagranie w systemie monitoringu i na nagraniu wyraźnie widać celowe działanie pracownika. W takim przypadku kwotę odszkodowania ustala się nie na podstawie art. 119 KP (czyli z ograniczeniem do trzymiesięcznego wynagrodzenia), a na podstawie art. 122 KP (odpowiedzialność w pełnej wysokości szkody, bez ograniczeń).
Ograniczenie odpowiedzialności pracownika.
W myśl art. 117 KP, jeśli skutki szkody zostały powiększone przez inne osoby, to pracownik odpowiada tylko za szkody w zakresie, jaki sam wywołał.
Jeśli natomiast szkoda powstała wskutek podjęcia ryzyka, jakim normalnie obarczona jest praca pracownika, pracownik nie ponosi odpowiedzialności.
Przykład: pracownik przygotowyje wyburzenie komina żelbetowego metodą strzałową. W tej metodzie możliwe jest przygotowanie wyburzenia tak, aby opisywany np. komin przewrócił się w określoną stronę (spółjrz na obrazek poniżej). Jednocześnie pracownik z jakichś powodów postawił w zasięgu potencjalnego upadku komina samochód służbowy, jednak od strony przeciwnej do tej, w którą miał upaść wyburzany komin. Zdarza się jednak, że mimo najlepszego, najbardziej fachowego przygotowania wyburzana budowla upada jednak w innym kierunku, niż planowany i w naszym przykładzie komin upadł na służbowy samochód. Jeśli pracownik przygotował wyburzenie starannie, zgodnie ze sztuką, przepisami i normami, nie może być obarczony odpowiedzialnością majątkową za zniszczony samochód.
Obowiązki pracodawcy.
Pracodawca, który chciałby obciążyć odszkodowaniem winnego wyrządzenia szkody pracownika, ma obowiązek udowodnić bezspornie tę winę. Dlatego też, przed podjęciem decyzji o obarczeniu odpowiedzialnością wskazane jest, by pracodawca przeanalizował dostępny materiał dowodowy, który tę winę ma wykazać.
Z kolei w sytuacji, gdy kilku pracowników doprowadziło do strat w mieniu pracodawcy, pracodawca nie tylko musi udowodnić, kto jest winny, ale też w jakim stopniu.